EPS Là Gì? Giải Mã Chỉ Số Lợi Nhuận Quan Trọng Nhất Với Nhà Đầu Tư Chứng Khoán Việt Nam

Posted on by Admin

Bạn có thể đã nghe nói về EPS (Earnings Per Share) rất nhiều trên báo cáo tài chính, các website tin tức chứng khoán, hay trong các buổi thảo luận về cổ phiếu. Nhưng chính xác thì Eps Là Gì, nó nói lên điều gì về một công ty, và làm thế nào để sử dụng chỉ số này một cách hiệu quả nhất trong quyết định đầu tư của bạn? Bài viết này, với góc nhìn của một chuyên gia có kinh nghiệm, sẽ giải đáp tất cả những thắc mắc đó, giúp bạn tự tin hơn trên con đường đầu tư.

EPS Là Gì?

EPS là viết tắt của Earnings Per Share, dịch sang tiếng Việt là Lợi nhuận trên mỗi cổ phiếu. Hiểu một cách đơn giản nhất, EPS cho biết mỗi cổ phiếu thông thường của doanh nghiệp tạo ra bao nhiêu đồng lợi nhuận sau thuế trong một kỳ nhất định (thường là một năm hoặc bốn quý gần nhất).

Đây là một chỉ số trực tiếp đo lường khả năng sinh lời của doanh nghiệp trên mỗi đơn vị cổ phần mà nhà đầu tư nắm giữ. Một chỉ số EPS cao (và quan trọng hơn là tăng trưởng ổn định) thường được coi là dấu hiệu tích cực về sức khỏe tài chính và hiệu quả hoạt động của công ty.

Công Thức Tính EPS

Công thức cơ bản để tính EPS khá đơn giản:

EPS = Lợi nhuận sau thuế / Số lượng cổ phiếu đang lưu hành bình quân

Trong đó:

  • Lợi nhuận sau thuế: Là khoản lợi nhuận cuối cùng của doanh nghiệp sau khi đã trừ đi tất cả chi phí, thuế thu nhập doanh nghiệp và cả lợi ích của cổ đông không kiểm soát (nếu có). Số liệu này được lấy từ Báo cáo kết quả hoạt động kinh doanh.
  • Số lượng cổ phiếu đang lưu hành bình quân: Đây là điểm cần lưu ý. Thay vì lấy số lượng cổ phiếu tại một thời điểm, người ta dùng số lượng bình quân trong kỳ để phản ánh chính xác sự thay đổi (nếu có) về số lượng cổ phiếu trong suốt kỳ báo cáo (ví dụ: do phát hành thêm, chia cổ tức bằng cổ phiếu, mua lại cổ phiếu quỹ…).

Có hai loại EPS thường được đề cập:

  • EPS cơ bản: Dựa trên số lượng cổ phiếu đang lưu hành thực tế.
  • EPS pha loãng: Tính đến trường hợp tất cả các chứng khoán có khả năng chuyển đổi thành cổ phiếu (như trái phiếu chuyển đổi, cổ phiếu ưu đãi có thể chuyển đổi, quyền chọn mua cổ phiếu…) được thực hiện, làm tăng số lượng cổ phiếu và do đó làm “pha loãng” EPS. Đối với đa số nhà đầu tư cá nhân, việc nắm vững EPS cơ bản là đủ để bắt đầu.

Hình ảnh minh họa công thức tính EPS, chỉ số lợi nhuận trên mỗi cổ phiếu của doanh nghiệpHình ảnh minh họa công thức tính EPS, chỉ số lợi nhuận trên mỗi cổ phiếu của doanh nghiệp

Tại Sao EPS Lại Quan Trọng Với Nhà Đầu Tư?

Trong kinh nghiệm 15 năm của tôi, EPS là một trong những “viên gạch” nền tảng để xây dựng bức tranh tài chính của một doanh nghiệp. Nó quan trọng vì những lý do sau:

1. Đánh giá khả năng sinh lời cốt lõi

EPS cho bạn biết doanh nghiệp làm ăn hiệu quả đến đâu, mỗi “phần” của công ty (đại diện bởi một cổ phiếu) tạo ra được bao nhiêu tiền. Đây là thước đo trực tiếp về hiệu quả hoạt động của ban lãnh đạo trong việc sử dụng vốn và tạo ra lợi nhuận cho cổ đông.

2. Là cơ sở để định giá cổ phiếu

Chỉ số P/E (Price-to-Earnings Ratio – Tỷ lệ Giá trên Lợi nhuận) là chỉ số định giá phổ biến nhất, và nó được tính bằng cách lấy Giá cổ phiếu chia cho EPS. P/E cho biết nhà đầu tư sẵn sàng trả bao nhiêu đồng cho mỗi đồng lợi nhuận mà doanh nghiệp tạo ra. Không có EPS, bạn không thể tính được P/E và không có cơ sở để so sánh định giá giữa các cổ phiếu.

3. So sánh hiệu quả giữa các doanh nghiệp

EPS giúp bạn dễ dàng so sánh khả năng sinh lời trên mỗi cổ phiếu giữa các công ty trong cùng ngành. Một công ty có EPS cao hơn công ty cùng ngành (với quy mô và cấu trúc tương đương) thường cho thấy hiệu quả hoạt động tốt hơn.

4. Theo dõi xu hướng tăng trưởng

Nhìn vào lịch sử EPS qua các năm hoặc các quý, bạn có thể đánh giá được xu hướng tăng trưởng lợi nhuận của doanh nghiệp. Một công ty có EPS tăng trưởng đều đặn qua thời gian là tín hiệu rất tích cực, cho thấy mô hình kinh doanh bền vững và khả năng phát triển trong tương lai. Ngược lại, EPS sụt giảm liên tục là cảnh báo đáng lo ngại.

5. Dự phóng lợi nhuận và tiềm năng cổ tức

EPS hiện tại và xu hướng tăng trưởng của nó là cơ sở quan trọng để nhà phân tích và nhà đầu tư dự phóng lợi nhuận trong tương lai. Lợi nhuận cao hơn thường dẫn đến khả năng chia cổ tức bằng tiền mặt cao hơn, hoặc tái đầu tư để tạo ra tăng trưởng mạnh mẽ hơn nữa.

Cách Sử Dụng EPS Hiệu Quả Trong Phân Tích

Chỉ nhìn vào con số EPS đơn lẻ là chưa đủ. Để sử dụng chỉ số này một cách hiệu quả nhất, bạn cần:

1. Phân tích xu hướng EPS qua các năm

Đây là bước cực kỳ quan trọng. Một công ty có EPS năm nay là 10,000 VNĐ nghe có vẻ tốt, nhưng nếu năm ngoái là 15,000 VNĐ và năm trước nữa là 20,000 VNĐ thì đó lại là một câu chuyện đáng báo động. Ngược lại, một công ty có EPS chỉ 3,000 VNĐ nhưng tăng trưởng gấp đôi sau mỗi 2 năm lại cho thấy tiềm năng lớn. Hãy nhìn vào biểu đồ EPS của doanh nghiệp trong ít nhất 3-5 năm gần nhất.

2. So sánh EPS với các đối thủ cạnh tranh

Chỉ số EPS mang tính tương đối cao. EPS 5,000 VNĐ có thể là rất cao với một công ty ngành dệt may, nhưng lại thấp với một ngân hàng. Vì vậy, luôn so sánh EPS của doanh nghiệp bạn quan tâm với EPS của các doanh nghiệp cùng ngành nghề, có quy mô tương đồng. Điều này giúp bạn đánh giá vị thế của doanh nghiệp trong ngành.

3. Kết hợp EPS với các chỉ số khác

EPS chỉ là một mảnh ghép trong bức tranh tài chính toàn cảnh. Đừng bao giờ đưa ra quyết định chỉ dựa vào EPS. Hãy sử dụng nó kết hợp với:

  • Chỉ số P/E: Để đánh giá định giá cổ phiếu có đắt hay rẻ so với lợi nhuận.
  • ROE (Return on Equity): Lợi nhuận trên vốn chủ sở hữu – đo lường hiệu quả sử dụng vốn của cổ đông.
  • ROA (Return on Assets): Lợi nhuận trên tổng tài sản – đo lường hiệu quả sử dụng toàn bộ tài sản của doanh nghiệp.
  • Biên lợi nhuận (Profit Margin): Đo lường khả năng kiểm soát chi phí.
  • Các chỉ số về nợ, thanh khoản.
  • Quan trọng nhất: Chất lượng lợi nhuận. Lợi nhuận đó đến từ đâu? Từ hoạt động kinh doanh cốt lõi bền vững hay từ các khoản thu nhập bất thường (thanh lý tài sản, đầu tư tài chính ngắn hạn…)?

Bảng số liệu ví dụ về chỉ số EPS của một doanh nghiệp tại Việt Nam qua các nămBảng số liệu ví dụ về chỉ số EPS của một doanh nghiệp tại Việt Nam qua các năm

Ví Dụ Thực Tế Về EPS Tại Thị Trường Việt Nam

Để bạn dễ hình dung, hãy thử xem xét cách EPS được trình bày và hiểu ở Việt Nam. Khi bạn xem thông tin về một mã cổ phiếu trên các website tài chính như Cafef.vn, Vietstock.vn hoặc trong các báo cáo tài chính quý/năm của công ty niêm yết, bạn sẽ thấy chỉ số EPS thường được hiển thị rõ ràng.

Ví dụ:

  • Bạn xem cổ phiếu VNM (Vinamilk) và thấy EPS 4 quý gần nhất là khoảng 4,000 VNĐ. Điều này có nghĩa là trong 1 năm qua, cứ mỗi cổ phiếu VNM đang lưu hành thì công ty tạo ra 4,000 VNĐ lợi nhuận sau thuế.
  • Bạn xem cổ phiếu HPG (Hòa Phát) và thấy EPS 4 quý gần nhất là khoảng 2,000 VNĐ (con số chỉ mang tính ví dụ tại thời điểm viết bài). So sánh với VNM, EPS của HPG thấp hơn. Tuy nhiên, điều quan trọng là xu hướng EPS của HPG trong bối cảnh ngành thép, và so sánh với các đối thủ ngành thép khác như HSG, NKG.

Khi phân tích, tôi không chỉ nhìn con số hiện tại mà còn truy cứu lịch sử EPS. HPG từng có giai đoạn EPS tăng trưởng rất mạnh trong chu kỳ bùng nổ của ngành thép. VNM thường có EPS ổn định hơn do đặc thù ngành hàng tiêu dùng thiết yếu. Phân tích này giúp bạn hiểu được tính chu kỳ của ngành, chiến lược kinh doanh và hiệu quả vận hành của ban lãnh đạo.

Lưu Ý Khi Sử Dụng EPS và Các Sai Lầm Thường Gặp

Với 15 năm kinh nghiệm, tôi nhận thấy nhiều nhà đầu tư mới (và cả một số người có kinh nghiệm) thường mắc sai lầm khi sử dụng EPS:

  1. Chỉ nhìn con số EPS hiện tại: Như đã nói, xu hướng quan trọng hơn con số tuyệt đối. Một công ty có EPS thấp nhưng tăng trưởng 50% mỗi năm hấp dẫn hơn nhiều một công ty có EPS cao chót vót nhưng đang sụt giảm 10% mỗi năm.
  2. So sánh EPS giữa các ngành khác nhau: Đây là sai lầm cơ bản. EPS của một ngân hàng với hàng tỷ cổ phiếu lưu hành chắc chắn sẽ khác rất nhiều so với EPS của một công ty công nghệ với số lượng cổ phiếu ít hơn. Luôn so sánh trong cùng ngành.
  3. Bỏ qua chất lượng lợi nhuận: Đôi khi, EPS cao đột biến đến từ các khoản thu nhập bất thường (bán tài sản, lãi từ đầu tư tài chính ngắn hạn…). Lợi nhuận từ hoạt động cốt lõi mới là yếu tố bền vững và đáng tin cậy. Hãy đọc kỹ thuyết minh báo cáo tài chính để hiểu nguồn gốc của lợi nhuận.
  4. Không xem xét sự thay đổi về số lượng cổ phiếu: Phát hành cổ phiếu mới (để tăng vốn) sẽ làm tăng số lượng cổ phiếu đang lưu hành, dẫn đến EPS có xu hướng giảm (pha loãng), ngay cả khi lợi nhuận tăng. Ngược lại, mua lại cổ phiếu quỹ sẽ làm giảm số lượng cổ phiếu, giúp EPS tăng lên (do cùng mức lợi nhuận được chia cho ít cổ phiếu hơn). Hãy theo dõi các sự kiện liên quan đến vốn cổ phần của công ty.

Kết Luận

EPS là một chỉ số tài chính cơ bản nhưng cực kỳ mạnh mẽ, cung cấp cái nhìn sâu sắc về khả năng sinh lời của một doanh nghiệp trên mỗi cổ phiếu. Nó là nền tảng để tính toán các chỉ số quan trọng khác như P/E và giúp nhà đầu tư đánh giá hiệu quả hoạt động, so sánh các công ty cùng ngành và theo dõi xu hướng tăng trưởng.

Tuy nhiên, hãy luôn nhớ rằng EPS không phải là yếu tố duy nhất. Sử dụng EPS một cách hiệu quả đòi hỏi bạn phải nhìn vào xu hướng, so sánh trong ngành và kết hợp nó với các chỉ số tài chính khác, cũng như phân tích định tính về mô hình kinh doanh, ban lãnh đạo và triển vọng ngành.

Đừng bao giờ chỉ nhìn vào một con số. Hãy học cách đọc hiểu và đặt EPS vào bối cảnh phù hợp để đưa ra quyết định đầu tư sáng suốt nhất trên thị trường chứng khoán Việt Nam đầy tiềm năng nhưng cũng không ít thách thức này. Chúc bạn đầu tư thành công!

Câu Hỏi Thường Gặp (FAQ)

EPS âm nghĩa là gì? EPS âm có nghĩa là doanh nghiệp đang hoạt động thua lỗ trong kỳ báo cáo. Lợi nhuận sau thuế là một số âm, dẫn đến EPS âm. Đây là một tín hiệu tiêu cực về sức khỏe tài chính của công ty.

EPS tăng hay giảm thì tốt? Về cơ bản, EPS tăng qua các kỳ là tín hiệu tốt vì cho thấy doanh nghiệp đang làm ăn ngày càng hiệu quả và tạo ra nhiều lợi nhuận hơn cho mỗi cổ phiếu. EPS giảm là tín hiệu xấu.

EPS cơ bản và EPS pha loãng khác gì nhau? EPS cơ bản chỉ tính trên số lượng cổ phiếu đang lưu hành thực tế. EPS pha loãng tính đến trường hợp tất cả các chứng khoán có thể chuyển đổi thành cổ phiếu (như trái phiếu chuyển đổi, cổ phiếu ưu đãi…) được chuyển đổi, làm tăng số lượng cổ phiếu và có thể làm giảm (pha loãng) EPS. EPS pha loãng cung cấp cái nhìn thận trọng hơn về khả năng sinh lời.

EPS dùng để làm gì? EPS dùng để đánh giá khả năng sinh lời trên mỗi cổ phiếu, so sánh hiệu quả hoạt động giữa các doanh nghiệp cùng ngành, theo dõi xu hướng tăng trưởng lợi nhuận và là cơ sở để tính chỉ số định giá P/E.

Xem thêm:

Bài viết cùng chủ đề: